Khơi dậy hứng thú học môn GDQP & AN cho sinh viên ở các cơ sở giáo dục trong giai đoạn hiện nay

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, việc làm thế nào để việc dạy và học đạt hiệu quả cao nhất trở thành một thách thức lớn đối với ngành giáo dục. Để vượt qua thách thức này, cần có sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau, trong đó việc tạo ra sự hấp dẫn cho môn học Giáo dục Quốc phòng & An ninh là yếu tố then chốt. Việc thu hút sự quan tâm và tạo hứng thú học tập cho sinh viên tại các cơ sở giáo dục hiện nay là một nhiệm vụ cấp thiết. Điều này sẽ góp phần quan trọng vào việc hoàn thành mục tiêu và yêu cầu của môn học, đồng thời góp phần vào việc xây dựng một thế hệ trẻ có ý thức và trách nhiệm đối vơi đất nước.

Giáo dục không chỉ đóng vai trò then chốt trọng sự phát triển kinh tế - xã hội, mà còn là nền tảng vững chắc để bảo vệ chế độ Chính trị của mỗi quốc gia. Chỉ thông qua giáo dục, chúng ta mới có thể tạo ra những cuộc cách mạng tư tưởng, đào tạo một thế hệ trẻ đủ đức, đủ tài, có khả năng hội nhập mà không bị hòa tan vào thế giới. Giáo dục chính là chiếc chìa khóa vạn năng mở ra cách cửa dẫn đến một tương lai tươi sáng, nơi con người được phát triển toàn diện, kinh tế được thúc đẩy mạnh mẽ, xã hội ngày càng văn minh và quốc gia ngày một vững mạnh.

Tuy nhiên, bản thân giáo dục cũng phải không ngừng thay đổi và thích ứng để theo kịp những biến động của xã hội, đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của cộng đồng. Sự thay đổi này không chỉ liên quan đến nội dung, phương pháp giảng dạy, mà còn bao gồm cả phương tiện và các yếu tố hỗ trợ khác. Trong bối cảnh đó, việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác Giáo dục Quốc phòng & An ninh, cũng như việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn học này cho sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng, trở thành một nhiệm vụ cấp bách và hết sức cần thiết.

Hiện nay, đại bộ phận sinh viên vẫn chưa nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của môn học Giáo dục Quốc phòng & An ninh, thâm chí còn cho rằng đây là môn học phụ, môn học điều kiện để tốt nghiệp. Chính những suy nghĩ này đã gây ra không ít khó khăn cho việc đổi mới tổ chức & phương pháp dạy học môn học này. Tuy nhiên, dù khó khăn đến đâu, chúng ta cũng phải quyết tâm, kiên trì, tìm mọi giải pháp để nâng cao chất lượng dạy và học môn Giáo dục Quốc phòng & An ninh.

Mặc dù môn Giáo dục Quốc phòng & An ninh được xác định là có vai trò và vị trí rất quan trọng, nhưng chúng ta hay tự hỏi, tại sao môn học này lại chưa thực sự thú hút được sinh viên? Sự thật là, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan từ cả hai phía người dạy và người học, chất lượng dạy và học môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh trong các trường học hiện nay vẫn còn bị xem nhẹ, chưa được đầu tư đúng mức, dẫn đến việc không thể phát huy hết nhiệm vụ và chức năng đối với xã hội.

Thực tế cho thấy, qua những cuộc trò chuyện và trao đổi với sinh viên, cũng như qua kinh nghiệm nhiều năm làm công tác quản lý, có thể khái quát một số yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập của sinh viên như sau:

- Nhận thức của sinh viên về vị trí, vai trò của môn Giáo dục Quốc phòng & An ninh: Điều này là một trong những trở ngại lớn nhất, làm giảm hiệu quả giảng dạy. Một số sinh viên, thậm chí là giảng viên, xem môn học này như một nội dung bắt buộc, học cho qua. Điều này thể hiện qua việc sinh viên không quan tâm đến nội dung môn học, không tích cực nghe giảng, không lấy mục tiêu học tập để nâng cao kiến thức và sự hiểu biết làm trọng tâm.

- Nội dung chương trình đào tạo môn Giáo dục Quốc phòng & An ninh: Nội dung môn học, sinh viên cho rằng nội dung chưa phù hợp, không thực tế, không đáp ứng nhu cầu, không phù hợp với ngành học của họ. Chương trình học tập còn mang tính lý luận nhiều, trừu tượng, gò ép cao, thiếu thực tiễn. Trong khi đó sinh viên lại mong muốn có nhiều kiến thức thực tế hơn, có các kỹ năng để đánh giá các vấn đề xã hội liên quan đến nội dung môn học, kỹ năng vận dụng lý thuyết cũng như nội dung thực hành quân sự của môn học và đời sống một cách hiệu quả.

- Phương pháp giảng dạy và vai trò của giảng viên: Điều này cũng là một trong các khó khăn lớn trong quá trình học tập của sinh viên. Phương pháp giảng dạy hiện nay chưa thực sự đổi mới và còn rập khuôn. Mặc dù công nghệ thông tin đã được ứng dụng tích cực vào công tác giảng dạy, nhưng vẫn không thể thoát khỏi phương pháp truyền thống. Giảng viện chủ yếu trình bày nội dung, sinh viên nghe và ghi chép, thiếu tính giao lưu tri thức, gợi mở, đặt và giải quyết vấn đề… Điều này khiến buổi học trở nên đơn điệu và thụ động. Muốn giảng dạy hay, bài lên lớp hấp dẫn, giảng viên GDQP&AN phải biết vận dụng kiến thức liên môn, bài giảng mang tính thực tiễn, phong phú.

- Cơ sở vật chất thao trường và các điều kiện phục vụ học tập: Cơ sở vật chất thao trường và các điều kiện phục vụ học tập còn thiếu, nguồn tài liệu tham khảo ít… chưa tạo được sự hứng thú cho người học. Sinh viên khó tìm kiếm hoặc chưa xác định được tài liệu tham khảo phù hợp, khiến học ít nghiên cứu sâu các nội dung môn học. Muốn thực hiện nghiên cứu, tài liệu tham khảo là rất cần thiết, nhưng do nội dụng khá đặc thù, liên quan đến nhiều lĩnh vực, mà nguồn tài liệu ở trường học thì có giới hạn, nên giảng viên và sinh viên còn khá rụt rè, chưa mạnh dạn trong thực hiện nghiên cứu.

Những lý do trên đã làm cho môn học trở nên thiếu hấp dẫn, khô khan, người học không thiết tha với môn học, thái độ học tập không tích cực, mục đích học chỉ dừng lại ở mức đủ điểm để hoàn thành môn học.

Từ góc độc nghiên cứu khoa học đối với môn học Giáo dục Quốc phòng & An ninh, một số giải pháp để khơi dậy hứng thú học môn GDQP&AN cho sinh viên cụ thể như sau:

- Tăng cường công tác giáo dục tạo hứng thú cho sinh viên học tập môn học GDQP&AN: Đây là nhiệm vụ then chốt, đặt nền móng vững chắc cho việc nâng cao chất lượng dạy & học. Để khơi dậy và duy trì hứng thú học tập môn học GDQP&AN cho SV, không chỉ đơn thuần là việc truyền đạt kiến thức, mà còn là một quá trình giáo dục toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phí. Đầu tiên và quan trọng nhất cần tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi sinh viên cảm thấy được khuyến khích và động viên. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường tính tương tác giữa giảng viên & sinh viên, và sử dụng các phương tiện trực quan sinh động.

Bên cạnh đó, việc liên kết kiến thức GDQP&AN với thực tiễn cuộc sống cũng là một yếu tố quan trong để tạo hứng thú học tập cho sinh viên. Cần tổ chức các buổi tham quan, thực tế các đơn vị quân đội, các di tích lịch sử, để sinh viên có cơ hội trải nghiệm và hiểu rõ hơn về vai trò của QP&AN trong việc bảo vệ đất nước.

Một yếu tố không thể thiếu là việc tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Các phần mềm mô phỏng, các ứng dụng học tập trực tuyến, hay các trò chơi tương tác có thể giúp sinh viên tiếp cực kiến thức một cách dễ dàng và thú vị. Đồng thời, việc tổ chức các cuộc thi, các hoạt động ngoại khóa liên quan đến GDQP&AN cũng là một ách hiệu quả để khuyến khích tinh thần và sáng tạo của sinh viên.

- Đầu tiên, nội dung môn học cần được xây dựng dựa trên cơ sở bám sát mục tiêu và yêu cầu của GDQP&AN, đồng thời cập nhật những vấn đề mới về nhiệm vụ QP&AN. Điều này đòi hỏi việc thường xuyên nghiên cứu, phân tích các diễn biến quốc tế và khu vực, cũng như những thách thức mới đối với an ninh quốc gia, để đưa vào chương trình đào tạo những kiến thức và kỹ năng cần thiết cho sinh viên.

Cập nhật, đổi mới & hoàn thiện nội dung môn học GDQP&AN: Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo tính thời sự, thiết thực và hiệu quả của môn học, đặc biệt trong bối cảnh thế giới và khu vực đang có nhiều biến động phức tạp. Để thực hiện điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý giáo dục, các chuyên gia quân sự và các nhà khoa học, nhằm xây dựng một chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu của tình hình mới.

Đầu tiên, nội dung môn học cần được xây dựng dựa trên cơ sở bám sát mục tiêu và yêu cầu của GDQP&AN, đồng thời cập nhật những vấn đề mới về nhiệm vụ QP&AN. Điều này đòi hỏi việc thường xuyên nghiên cứu, phân tích các diễn biến quốc tế và khu vực, cũng như những thách thức mới đối với an ninh quốc gia, để đưa vào chương trình đào tạo những kiến thức và kỹ năng cần thiết cho sinh viên.

Đồng thời, nội dung môn học cần được điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của từng đối tượng sinh viên. Điều này đòi hỏi việc phân loại và xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với từng ngành học, từng trình độ đào tạo, nhằm đảm bảo tính thiết thực và hiệu quả của môn học. Bên cạnh đó, cần tăng cường các nội dung thực hành, rèn luyện kỹ năng quân sự và kỹ năng ứng phó với các tình huống khẩn cấp, để sinh viên có thể vận dụng kiến thức vào thực tế; cần tăng cường sử dụng các phương tiện trực quan sinh động, như video, hình ảnh, mô hình, để giúp sinh viên dễ hiểu và hứng thú hơn với bài học; cần khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, các cuộc thi tìm hiểu kiến thức QP&AN, để nâng cao nhận thức & ý thức của SV đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

- Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy của giảng viên: Sự đổi mới này không chỉ thay đổi hình thức, mà còn là sự thay đổi tư duy và cách tiếp cận, nhằm tạo ra một môi trường học tập tích cực, chủ động và sáng tạo cho sinh viên. Do vậy, giảng viên cần tăng cường áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm. Thay vì chỉ truyền đạt kiến thức một chiều, giảng viên cần khuyến khích sinh viên tham gia và các hoạt động thảo luận, tranh luận, giải quyết vấn đề, đóng vai trò chủ động trong quá trình học tập. Việc sử dụng các phương pháp như dạy học dự án, dạy học theo nhóm, dạy học tình huống sẽ giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và khả năng tự học. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy là một xu hướng tất yếu.

Quán triệt quan điểm “lý thuyết gắn liền với thực hành” là vô cùng quan trọng đối với môn học GDQP&AN. Giảng viên cần tăng cường các hoạt động thực hành, diễn tập, mô phỏng các tình huống thực tế, để sinh viên có thể vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. Ngoài ra việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, như tham quan các đơn vị quân đội, các di tích lịch sử, hay các buổi giao lưu với các cựu chiến binh, cũng sẽ giúp SV hiểu rõ hơn về vai trò và nhiệm vụ của QP&AN.

- Lan tỏa hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”, truyền lửa yêu nước cho sinh viên: Hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” không chỉ là một biểu tượng, mà còn là nguồn cảm hứng vô tận, là ngọn lửa yêu nước mãnh liệt cần được lan tỏa sâu rộng trong lòng sinh viên. Đó là trách nhiệm thiêng liêng của mỗi giảng viên GDQP&AN, đặc biệt là đội ngũ giảng viên là sỹ quan Quân đội nhân dân VN, những người trực tiếp truyền đạt kiến thức và thổi bùng ngọn lửa ấy trong thế hệ trẻ. Để làm được điều này, giảng viên không chỉ đơn thuần là người truyền đạt kiến thức, mà còn là những người kể chuyện lịch sử, những người truyền lửa nhiệt huyết và niềm tự hào dân tộc. Họ cần kể những câu chuyện cảm động về tinh thần chiến đấu quả cảm, sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ “Bộ đội Cụ Hồ” trong các cuộc kháng chiến bảo về Tổ quốc, để sinh viên hiểu rõ hơn về giá trị của độc lập, tự do và hòa bình. Họ cần khơi dậy lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm công dân và tinh thần sẵn sàng cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong mỗi sinh viên. Bên cạnh đó việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, như tham quan các đơn vị quân đội, các di tích lịch sử, hay các buổi giao lưu với các cựu chiến binh, cũng là một cách hiệu quả để lan tỏa hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” và truyền lửa yêu nước cho sinh viên. Những trải nghiệm thực tế này sẽ giúp sinh viên cảm nhận sâu sắc hơn về truyền thống vẻ vang của quân đội, về những phẩm chất cao đẹp của người lính “Bộ đội Cụ Hồ”, và từ đó, hun đúc lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm của bản thân đối với vận mệnh đất nước.

- Tăng cường trang bị cơ sở vật chất (CSVC), thiết bị dạy học phục vụ giảng dạy môn GDQP&AN cho sinh viên: Việc tăng cường trang bị cơ sở vật chất và thiết bị dạy học đóng vai trò vô cùng quan trọng. Sự đầu tư này không chỉ giúp bài giảng trở nên sinh động và hấp dẫn hơn, mà còn tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận kiến thức một cách trực quan và sâu sắc. Việc trang bị CSVC cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện, từ việc xây dựng các phòng học chuyên dùng, thao trường,bãi tập, đến việc cung cấp các trang thiết bị hiện đại như: máy chiếu, màn hình tương tác, hệ thống âm thanh, ánh sáng, v.v… Điều này giúp giảng viên có thể sử dụng các phương tiện trực quan sinh động để minh họa bài giảng giúp sinh viên dễ dàng hình dung và nắm bắt kiến thức.

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống, từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội đến QP&AN, việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập môn GDQP&AN trở nên vô cùng cấp thiết. Những tiến bộ khoa học kỹ thuật, như vũ khí thông minh, máy bay không người lái, robot tác chiến, hệ thống chỉ huy và trinh sát hiện đại, đang thay đổi diện mạo của chiến tranh, đòi hỏi chúng ta cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Cuộc Cách Mạng Công nghiệp lần thứ tư cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình Giáo dục & đào tạo, đặc biệt là môn GDQP&AN. Để bảo vệ vững chắc Tổ quốc, việc xây dựng thế trận Quốc phòng toàn dân & An ninh nhân dân vững mạnh là điều không thể thiếu. Trong đó, sinh viên với sức trẻ, trình độ học vấn và khả năng tiếp cận công nghệ, đóng vai trò quan trọng. Môn GDQP&AN không chỉ trang bị kiến thức về Quốc phòng & An ninh, mà còn rèn luyện kỹ năng sống, tác phong nghiêm túc, tinh thần đoàn kết và ý thức kỷ luật. Việc tạo hứng thú cho SV học tập môn GDQP&AN là một nhiệm vụ cấp bách và có ý nghĩa thực tiễn cao.

ThS. Ngô Trọng Minh – Phó Trưởng Khoa Đại cương