Mô hình quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh theo đề án ban hành kèm quyết định 3389/QĐ-BTC

Theo Đề án ban hành kèm Quyết định 3389/QĐ-BTC đã chia hộ kinh doanh thành 03 nhóm quản lý thuế mới, cụ thể như sau:

1. Quản lý thuế đối với hộ kinh doanh truyền thống (không kinh doanh trên sàn thương mại điện tử).

Nhóm 1: Doanh thu ≤ 200 triệu đồng/năm

- Thuế giá trị gia tăng (GTGT): Không phải nộp thuế GTGT.

- Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Không phải nộp thuế TNCN.

- Trách nhiệm kê khai doanh thu: Kê khai 2 lần/năm (đầu/giữa năm và cuối năm) để xác định nghĩa vụ thuế.

- Hoá đơn điện tử: Khuyến khích dùng hóa đơn điện tử có mã (trong giao dịch với người tiêu dùng).

- Sổ kế toán: Ghi chép đơn giản.

- Không bắt buộc mở tài khoản ngân hàng phục vụ kinh doanh.

Nhóm 2: 200 triệu < Doanh thu ≤ 3 tỷ đồng

- Thuế GTGT: nộp theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu.

• Thuế GTGT phải nộp = Doanh thu × tỷ lệ % từng ngành.
• Tự nguyện đăng ký phương pháp khấu trừ nếu đủ điều kiện. Lúc này Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra – Thuế GTGT đầu vào được khấu trừ

- Thuế TNCN phải nộp tính trên tỷ lệ % trên doanh thu theo từng ngành nghề.

- Số thuế TNCN phải nộp = Doanh thu x tỷ lệ %

- Kê khai thuế: theo quý (4 lần/năm) + quyết toán năm.

- Hóa đơn: Phải đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử theo quy định nếu doanh thu trên 1 tỷ và có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng.

- Sổ kế toán: sổ kế toán đơn giản.

- Tài khoản ngân hàng: bắt buộc mở để phục vụ kinh doanh.

- Chuyển đổi phương pháp thuế: Nếu duy trì doanh thu >3 tỷ trong 2 năm liên tiếp thì chuyển sang phương pháp tính thuế nhóm 3 từ năm sau.

Nhóm 3: Doanh thu > 3 tỷ đồng

- Bắt buộc áp dụng phương pháp khấu trừ thuế.

- Thuế GTGT: nộp theo phương pháp khấu trừ.

- Thuế TNCN: tính trên Thu nhập tính thuế x thuế suất 17%.

- Thu nhập tính thuế = Doanh thu – chi phí hợp lý.

- Kê khai: theo tháng hoặc theo quý tùy quy mô doanh thu.

- Kê khai theo tháng nếu doanh thu trên 50 tỷ/năm.

- Kê khai theo quý nếu doanh thu từ 50 tỷ/năm trở xuống.

- Hóa đơn: bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử đầy đủ.

- Kế toán: phải có bộ sổ kế toán theo chế độ kế toán hộ kinh doanh.

- Tài khoản ngân hàng: bắt buộc mở tài khoản ngân hàng riêng dùng cho hoạt động kinh doanh của hộ.

- Chuyển đổi phương pháp: áp dụng như doanh nghiệp, được khấu trừ thuế GTGT đầu vào từ kỳ đầu tiên.

2. Quản lý thuế đối với hộ kinh doanh qua sàn thương mại điện tử

Trong bối cảnh TMĐT phát triển mạnh, cơ quan thuế áp dụng thêm các hướng dẫn riêng cho nhóm hộ kinh doanh trên sàn thương mại điện tử:

Nhóm 1: Doanh thu ≤ 200 triệu đồng/năm

- Nếu sàn có chức năng thanh toán trực tuyến trên sàn:

• Nếu sàn không có chức năng thanh toán trực tuyến trên sàn:
•  Sàn khấu trừ, kê khai và nộp thay thuế GTGT, TNCN theo tỷ lệ % trên doanh thu.

- Nếu doanh thu cuối năm < 200 triệu thì được xử lý hoàn nộp thừa thuế đã nộp thay.

• Cá nhân tự khai và nộp thuế theo từng lần phát sinh, tháng hoặc quý.

 Nhóm 2: 200 triệu < Doanh thu ≤ 3 tỷ đồng/năm

- Nếu sàn có chức năng thanh toán trực tuyến trên sàn:

• Sàn khấu trừ, kê khai và nộp thay thuế GTGT, TNCN theo tỷ lệ % trên doanh thu. 
• Nếu doanh thu cuối năm < 200 triệu thì được xử lý hoàn nộp thừa thuế đã nộp thay.

- Nếu sàn không có chức năng thanh toán:

• Cá nhân tự khai và nộp thuế theo từng lần phát sinh, tháng hoặc quý.
• Sàn phối hợp cung cấp dữ liệu để xác định doanh thu.

Nhóm 3: Doanh thu > 3 tỷ đồng/năm

- Nếu sàn có chức năng thanh toán trực tuyến trên sàn:

•  Sàn khấu trừ, kê khai và nộp thay thuế GTGT, TNCN theo tỷ lệ % trên doanh thu. 
•  Nếu doanh thu cuối năm < 200 triệu thì được xử lý hoàn nộp thừa thuế đã nộp thay.

- Nếu sàn không có chức năng thanh toán:

•  Cá nhân tự khai và nộp thuế theo từng lần phát sinh, tháng hoặc quý.
•  Sàn phối hợp cung cấp dữ liệu để xác định doanh thu.

3. Hỗ trợ từ cơ quan Nhà nước

- Tất cả nhóm hộ và cá nhân kinh doanh đều được hỗ trợ:

• Sử dụng phần mềm miễn phí.
• Miễn phí phần mềm kế toán.
• Miễn phí phần mềm hóa đơn điện tử.

- Hỗ trợ, tư vấn

•  Hướng dẫn sử dụng hóa đơn điện tử.
•  Hỗ trợ kê khai, nộp thuế.
•  Cung cấp tài liệu pháp lý đầy đủ.

- Khuyến khích

• Chuyển đổi sang kinh doanh theo mô hình doanh nghiệp nếu quy mô lớn và ổn định để được hưởng ưu đãi theo Nghị quyết 68 & 198.

Kết luận

Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai là thay đổi lớn nhưng trong việc quản lý thuế đối với hộ kinh doanh giúp cơ quan thuế quản lý minh bạch hơn, đồng thời tạo điều kiện để người kinh doanh dễ dàng thực hiện nghĩa vụ mà không bị quá tải thủ tục. Doanh thu càng lớn thì yêu cầu về sổ sách kế toán, hóa đơn và phương pháp tính thuế càng chặt chẽ, tiệm cận mô hình doanh nghiệp.

Với sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan Thuế, các Sở, Ban, Ngành…, Nhà nước đang tạo điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh chuẩn bị đầy đủ trước thời điểm chính thức thực hiện từ ngày 01/01/2026.

ThS. Phạm Thị Hoàng - Giảng viên Khoa Kinh tế