Trong bài viết “Democratizing Participation in AI in Education”, David Wiley – người tiên phong trong phong trào Tài nguyên Giáo dục Mở (OER) – kêu gọi mở rộng quyền tiếp cận và sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục. Theo ông, AI không nên là công cụ độc quyền của các tập đoàn công nghệ hay trường đại học lớn. Thay vào đó, mọi người – từ giáo viên, sinh viên đến người học tự do – đều nên có cơ hội tạo ra, sử dụng và tùy chỉnh các công cụ AI phục vụ cho việc dạy và học.
Bối cảnh và mục tiêu
Wiley giới thiệu một dự án mới: phát triển công cụ mã nguồn mở kết hợp AI sinh thành (Generative AI) với tài nguyên giáo dục mở (OER). Mục tiêu là giúp nhiều người cùng tham gia xây dựng nội dung học tập bằng AI, từ đó mở rộng cơ hội học tập và nâng cao chất lượng giáo dục.
Ông nhắc lại khái niệm “Giáo trình sinh thành” (Generative Textbooks) – một ý tưởng từ năm 2023, cho phép AI tự động tạo ra tài liệu học tập dựa trên cấu trúc mở. Wiley nhấn mạnh: nếu ai cũng có thể viết giáo trình mở, thì ai cũng nên có thể viết giáo trình sinh thành – đó là tinh thần dân chủ hóa AI trong giáo dục.
Cách hoạt động của công cụ
Công cụ mà Wiley phát triển hoạt động như một hệ thống quản lý mẫu prompt giáo dục. Người biên soạn chỉ cần nhập các thành phần sau:
- Mục tiêu học tập
- Tóm tắt nội dung từng chủ đề (dùng để cung cấp ngữ cảnh cho AI, không phải để học viên đọc trực tiếp)
- Các hoạt động học tập (câu hỏi, bài tập, tình huống, v.v.)
- Prompt tổng thể cấp độ sách (xác định phong cách, định dạng, giọng điệu phản hồi)
Quy trình dành cho người học rất đơn giản:
- Chọn giáo trình sinh thành mong muốn
- Chọn chủ đề cần học
- Chọn hình thức học (quiz, flashcards, ôn tập…)
- Hệ thống tự động tạo prompt hoàn chỉnh và gửi đến mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) để sinh ra nội dung học tập phù hợp
Công cụ này sử dụng mã nguồn mở, hỗ trợ các mô hình AI có trọng số mở (open-weight models), đồng thời cho phép gắn thông tin bản quyền và cấp phép sử dụng.
Phản hồi và thách thức ban đầu
Khi thử nghiệm với các giảng viên đại học Mỹ, Wiley nhận thấy họ quan tâm đến việc công cụ có miễn phí cho sinh viên hơn là việc nó có mã nguồn mở. Vì API truy cập các mô hình open-weight thường mất phí, Wiley đề xuất giải pháp: xuất prompt ra clipboard để người học tự dán vào mô hình AI mà họ đang dùng (như ChatGPT, Claude, Gemini…).
Giải pháp này có nhiều lợi ích:
- Người học chọn mô hình phù hợp với mình
- Các tổ chức có LLM riêng vẫn dùng được công cụ
- Nếu một mô hình hết hạn miễn phí, người học có thể chuyển sang mô hình khác
Tuy nhiên, cũng có những hạn chế:
- Trải nghiệm người dùng bị phân tán
- Khó thu thập dữ liệu để cải tiến công cụ
- Có thể ảnh hưởng đến quyền riêng tư nếu dùng mô hình công cộng
Mức độ hoàn thiện và định hướng phát triển
Wiley cho biết đây mới là phiên bản thử nghiệm, chưa hoàn chỉnh nhưng đủ để người dùng trải nghiệm. Ông nhấn mạnh: chất lượng đầu ra phụ thuộc vào chất lượng đầu vào – nếu mục tiêu học tập, tóm tắt và hoạt động không được thiết kế kỹ, kết quả sẽ không tốt (“Garbage in, garbage out”).
Ông không kỳ vọng công cụ này thay thế giáo trình truyền thống, mà xem nó như một công cụ bổ trợ giúp cá nhân hóa việc học.
Kết luận
Bài viết kết thúc bằng lời mời truy cập generativetextbooks.org để thử nghiệm công cụ, gửi phản hồi và đóng góp trên GitHub.
Thông điệp cốt lõi của Wiley là: AI trong giáo dục chỉ thực sự có giá trị khi mọi người đều có thể tiếp cận, sử dụng và sáng tạo cùng nó. Việc mở rộng quyền tham gia vào AI không chỉ là chia sẻ công nghệ, mà là trao quyền sáng tạo tri thức cho tất cả mọi người – hướng tới một nền giáo dục công bằng, cởi mở và đổi mới bền vững.
Cô Lê Thụy Đoan Trang – Giảng viên Khoa CNTT - ĐT
Nguồn: https://opencontent.org/blog/archives/7821