Những ngày qua, câu chuyện thuế đối ứng do Mỹ áp dụng lên hàng hóa Việt Nam là một trong những mối quan tâm lớn của cả nước. Việc đàm phán được mức thuế đối ứng 20% với Mỹ được xem là thành công về mặt ngoại giao và là một tín hiệu đáng mừng cho kinh tế Việt Nam. Vậy thuế đối ứng sẽ có những tác động như thế nào đến học tập và cơ hội việc làm của sinh viên cao đẳng?
1. Thuế đối ứng là gì?
Thuế đối ứng (tiếng Anh là retaliatory tariff) là loại thuế một quốc gia áp dụng với hàng hóa nhập khẩu từ quốc gia khác nhằm đáp trả các hành động thương mại bị coi là không công bằng, như trợ cấp vượt mức, bán phá giá hoặc áp đặt hàng rào kỹ thuật gây bất lợi.
Đây được xem là hành động “ăn miếng trả miếng” về thuế quan, thường được các quốc gia áp dụng để bảo vệ nền sản xuất nội địa hoặc cân bằng cán cân thương mại không công bằng.
Một quốc gia muốn áp dụng thuế đối ứng lên hàng hóa của một quốc gia khác phải có đủ chứng cứ về thiệt hại và phải tuân thủ quy trình của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
Ví dụ: vừa qua Mỹ đề xuất mức thuế đối ứng ban đầu đối với hàng hóa Việt Nam là 46%. Lý do được đưa ra là Mỹ nhập siêu mạnh từ Việt Nam. Năm 2024, Mỹ nhập khẩu khoảng 136,463 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam, nhưng chỉ xuất khẩu khoảng 13,561 tỷ USD. Do đó, chênh lệch thương mại lên tới 122,9 tỷ USD. Đồng thời, phía Mỹ còn cho rằng một số hàng hóa của họ khi xuất khẩu sang Việt Nam bị tính thuế lên đến 90%. Những điều này là không công bằng trong thương mại giữa Mỹ và Việt Nam. Hơn nữa, phía Mỹ còn viện dẫn một lý do chưa có bằng chứng cụ thể là Việt Nam thao túng tiền tệ, trợ cấp sản xuất (tổng thống Donald Trump ám chỉ rằng Việt Nam hưởng lợi từ chi phí nhân công thấp và chính sách tỷ giá)
Các quốc gia bị áp dụng thuế đối ứng sẽ phải đối mặt với các thiệt hại và thách thức như:
- Mất lợi thế cạnh tranh: Hàng hóa xuất khẩu sang nước đối tác bị tăng giá thành, dẫn đến tăng giá bán, từ đó mất đi sức hấp dẫn trên thị trường.
- Suy giảm xuất khẩu: Do thuế cao, giá cả hàng hóa không còn hấp dẫn như trước nên khối lượng hàng hóa xuất khẩu sẽ giảm mạnh, ảnh hưởng to lớn đến hoạt động của doanh nghiệp và mở rộng ra là cả nền kinh tế.
- Rạn nứt quan hệ thương mại – ngoại giao: các biên pháp thuế trả đũa có thể dẫn đến đổ vỡ đàm phán, ảnh hưởng đến quan hệ song phương, đa phương , thậm chí có thể dẫn đến chiến tranh thương mại.
Vì thuế đối ứng có các tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến hoạt động của doanh nghiệp cũng như cả nền kinh tế. Do đó chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu nghề nghiệp, nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, từ đó tác dụng đến cơ hội việc làm của sinh viên cao đẳng. Vậy tác động cụ thể là gì?
2. Thuế đối ứng tác động như thế nào đến đào tạo nghề ở trình độ cao đẳng?
2.1. Tác động đến cơ hội việc làm của sinh viên:
- Co hẹp cơ hội việc làm trong các doanh nghiệp Xuất nhập khẩu, Logistics. Doanh nghiệp bị tác động mạnh mẽ bởi chính sách thuế đối ứng sẽ bị thu hẹp thị trường do giá hàng hóa xuất khẩu bị mất lợi thế cạnh tranh. Từ đó, họ phải giảm quy mô hoạt động, vì vậy các doanh nghiệp này có thể tạm ngưng tuyển dụng hoặc sa thải bớt lao động. Đơn cử như trường hợp khi Mỹ áp dụng thuế đối với gỗ dán tại Việt Nam (từ mức 0% lên mức dự kiến là 25%. Nhiều công ty sản xuất đồ gỗ đã ngưng tuyển dụng sinh viên mởi ra trường ngành Xuất nhập khẩu, Logisitcs.
- Sinh viên mới ra trường khó tìm việc làm hơn. Vì tác động của thuế đối ứng, các doanh nghiệp buộc phải thu hẹp hoạt động, giảm chi phí hoạt động. Do đó, ngân sách cho việc đào tạo nhân sự mới bị cắt giảm, từ đó, các doanh nghiệp sẽ chỉ muốn tuyển dụng các ứng viên đã có kinh nghiệm hơn là tốn chi phí đào tạo ứng viên mới tốt nghiệp.
- Dịch chuyển thị trường kéo theo thay đổi yêu cầu tuyển dụng. Doanh nghiệp bị tác động bởi thuế đối ứng từ phái nước đối tác có thể sẽ phải chuyển hướng sang thị trường khác như Châu Phi, Asean, Trung Đông, … Từ đó, nhu cầu tuyển dụng sẽ ưu tiên cho các ứng viên biết tiếng bản địa, hiểu luật thương mại quốc tế, có kiến thức, hiểu biết về thị trường mới. Do đó, sinh viên thiếu ngoại ngữ hoặc thiếu kiến thức về các thị trường nêu trên sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh khi ứng tuyển.
2.2. Tác động đến nội dung chương trình đào tạo
Vì thuế đối ứng có tác động đến nhu cầu tuyển dụng cũng như cơ hội việc làm của sinh viên, do đó, nội dung đào tạo cũng phải có những thay đổi thích ứng với tình hình thực tế.
- Cập nhật nội dung môn học liên quan đến thương mại quốc tế, luật thuế và chính sách kinh tế đối ngoại: Nội dung đào tạo cần cập nhật kiến thức thực tế về các hình thức thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp... để sinh viên hiểu rõ bối cảnh thương mại toàn cầu hiện đại.
- Tăng cường đào tạo kỹ năng phân tích thị trường: Các doanh nghiệp có xu hướng cần nhân viên có hiểu biết về tác động của thuế đối với lợi nhuận của công ty, phân tích, tư vấn điều chỉnh chiến lược tài chính – thương mại, phân tích, tìm kiếm thị trường mới. Do đó, cần phải tăng cường đào tạo kỹ năng sử dụng các nền tảng phân tích dữ liệu cho sinh viên.
- Gia tăng đào tạo tư duy toàn cầu cho sinh viên. Các công ty Xuất nhập khẩu, Logistics sẽ ưu tiên các ứng viên có khả năng thích nghi nhanh với sự biến động của môi trường kinh tế, biết ứng phó với rủi ro thương mại và hiểu biết về thuế phòng vệ. Những ứng viên nào thiếu các kiến thức này sẽ bị xem như tụt hậu so với nhu cầu của thị trường.
ThS. Trần Thị Phương Mai – Giảng viên Khoa Kinh tế